Η Βαλύρα με την ενεργή συμμετοχή της στο μεγάλο ξεσηκωμό του 1821,δίνει γενναίο παρόν στην υπόθεση της πολυπόθητης λευτεριάς.Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους(ΓΑΚ),είναι καταχωρημένα με ημερομηνία 30 Αυγούστου 1825,όλα τα στοιχεία που αφορούν τη συμμετοχή της Βαλύρας στον αγώνα του 1821.Επίσης εκεί υπάρχουν και πολλά άλλα ενδιαφέροντα που αφορούν την μετέπειτα ιστορία της Βαλύρας.Οι Βαλυραίοι αγωνιστές,τα ονόματα των οποίων αναφέρονται παρακά-τω,ανήκαν στο σώμα του οπλαρχηγού Παναγιώτη Κεφάλα από το Δυρράχι της Μεγαλόπολης.Έλαβαν μέρος σε πολλές μάχες του Εθνικού ξεσηκωμού και ιδιαίτερα,στην πολιορκία για την απελευθέρωση της Τριπολιτσιάς,στις μάχες του Βαλτετσίου,των Δερβενακίων και της Κορίνθου.Στα 1824 συμμετείχαν στις αμυντικές προσπάθειες στα παράλια της Μεσσηνίας για πιθανή απόκρουση επιδρομής των Αράβων,οι οποίοι βοηθούσαν τότε την καταρρέουσα Οθωμανική αυτοκρατορία.Ο κατάλογος των Βαλυραίων αγωνιστών έχει ως εξής:Ιωάννης Γεωργακόπουλος, Αναγνώστης Γιαουρδάς,Δημήτριος Βασιλόπουλος,Χρήστος Βασιλόπουλος,Καλόγερος Γκομέσης,Αντώνιος Γκομέσης,Αναγνώστης Γεωργόπουλος,Ζαχαρίας Κανελλόπουλος(Ιερέας),Αναστάσιος Κατσιλιέρης,Ανάργυρος Καρτερολιώτης,Παναγιώτης Καρτερολιώτης,Δημήτριος Καρτερολιώτης,Κωνσταντής Καρύδης, Ανδρέας Καρύδης, Δημήτριος Καρύδης,Σταυριανός Καρύδης,Γιαννάκης Καρύδης, Δημήτριος Κουρόπουλος, Άγγελος Λεοντήρης(ή Λιοντήρης), Βασίλειος Λεοναρδόπουλος, Βασίλειος Λινάρδος, Ιωάννης Λινάρδος,Γεώργιος Λύκος, Αθανάσιος Λύκος,Αθανάσιος Λύρας, Νικόλαος Μαυροειδής , Αναγνώστης Μπότσικας, Αναστάσιος Μπότσικας,Γεώργιος Μυλωνόπουλος,Ιωάννης Μπακόπουλος(Ιερέας), Παναγιώτης Μπακόπουλος,Γιάννης Μπάλας, Γιαννάκης Μπόβης,Γεώργιος Μπόβης, Παναγιώτης Μπόβης, Γεώργιος Μυλωνάς,Δημήτρης Μυλωνάς,Νικόλαος Μυλωνάς, Αναγνώστης Μπουρολιάς,Αγγελής Μπουρολιάς,Πανάγος Μπουρίκας,Σταυριανός Μπουρίκας, Ιωάννης Μπουζαλάς,Παναγιώτης Ντουραμάκος, Παναγιώτης Ξυδόπουλος, Παναγιώτης Σερφετόπουλος,Παναγιώτης Παπασαραντόπουλος, Γεώργιος Σαραντόπουλος, Σπυρίδων Σαραντόπουλος, Σωτήριος Σαραντόπουλος,Αναστάσιος Σπυρόπουλος,Νικόλαος Σταθόπουλος,Θεόδωρος Τσαγκάρης,Πανάγος Τσαγκάρης,Χρήστος Τσαγκάρης,Γεώργιος Κοντοπανάγος,Δημήτρης Τσιλιβίτης,Πέτρος Τσιλιβίτης,Παναγιώτης Τσιμπουκλής,Αθανάσιος Χαλικούρας,Θεόδωρος Χαλικούρας, Γιαννάκης Χριστάκης,Γεώργιος Χριστάκης.Στη συνέχεια αναφέρουμε σύντομα βιογραφικά σημειώματα επτά εκ των ανωτέρω αναφερομένων ηρωικών προγόνων μας,έτσι όπως διασώθηκαν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους.(Ευελπιστούμε ότι θα βρούμε και θα παρουσιάσουμε,κάποια στιγμή,τα βιογραφικά κι' άλλων αγωνιστών).
-Καρτερολιώτης Παναγιώτης:Γεννήθηκε στο Τζεφερεμίνι(σημ. Βαλύρα).Πιθανότατα Η καταγωγή της οικογένειας του ήταν από το Καρτερόλι της Μεσσήνης,από το οποίο πιθανότατα προέρχεται και το επώνυμό του.Ήταν πρόκριτος στο Τζεφερεμίνι και είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία.Αμέσως με την έκρηξη της επανάστασης,μπαίνει στη πρώτη γραμμή σαν αρχηγός σώματος στη πολιορκία της Τριπολιτσάς,μέχρι την απελευθέρωσή της. Πολέμησε επίσης στα Δερβενάκια,Άργος,Κόρινθο και στα διάφορα κάστρα της Μεσσηνίας.Το 1823 συνυπογράφει σαν πρόκριτος και εκλέκτορας,αναφορά προς το Υπουργείο Εσωτερικών κατά του μη νομίμως εκλεγέντος βουλευτή Νησιού(Μεσσήνης) και τάχθηκε υπέρ της εκλογής του Γ.Δαρειώτη (ΓΑΚ,Υπ.Εσωτερικών 23/07/1823 , φάκελος 19).
Από τα παρακάτω έγγραφα ,προκύπτει ότι βοήθησε και οικονομικά τον αγώνα.<< Αριθμ. 119,Η Πελοποννησιακή Γερουσία-Δηλοποιεί ότι κατά μήνα Αύγουστο 1822,εμέτρησεν Εις το Κοινόν Ταμείον της Πελοποννήσου ο κύριος Πανάγος Καρτερολιώτης εκ Νησί, Γρόσια εξακόσια δύο ,παράδες 30, αριθ.60230,δια χειρός Ιωάννη Μαυρομιχάλη Και Π.Ζάρκου,ως σταλείσα παρ’ αυτών εις το Ταμείον καταγραφή ,εν υποσχέσει ν’ αποδοθώσιν αυτώ εκ μέ-ρους της Πατρίδας μετά την αποκατάστασιν του ελληνικού έθνους.Τριπολιτσιά τη 29 Ιαν-ουαρίου 1823.Ο Κορίνθου Κύριλλος αντιπρόεδρος, Ασημάκης Φωτήλας, Γεώργ. Μπάρμπογ-λης, Διον.Παπαγιαννόπουλος ,Δημ.Καραμάνος,Ιωάννης Γεργ.Οικονομίδης, Σπύρος Φραγ-κίσκος.Εν Νησίω την 17 Μαρτίου 1847.Ο Δήμαρχος Παμίσου (Τ.Σ) Παν.Δαρειώτης. Ο Παν.Καρτερολιώτης Κατατάχτηκε στην τάξη των αξιωματικών της φάλαγγας (ΑΛΕΒ, Μητρ.Αξιωμ αυξ.αριθμ. 2842.Έπεσε πολεμώντας κατά των Αράβων επιδρομέων.
-Καρτερολιώτης Παναγιώτης:Γεννήθηκε στο Τζεφερεμίνι(σημ. Βαλύρα).Πιθανότατα Η καταγωγή της οικογένειας του ήταν από το Καρτερόλι της Μεσσήνης,από το οποίο πιθανότατα προέρχεται και το επώνυμό του.Ήταν πρόκριτος στο Τζεφερεμίνι και είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία.Αμέσως με την έκρηξη της επανάστασης,μπαίνει στη πρώτη γραμμή σαν αρχηγός σώματος στη πολιορκία της Τριπολιτσάς,μέχρι την απελευθέρωσή της. Πολέμησε επίσης στα Δερβενάκια,Άργος,Κόρινθο και στα διάφορα κάστρα της Μεσσηνίας.Το 1823 συνυπογράφει σαν πρόκριτος και εκλέκτορας,αναφορά προς το Υπουργείο Εσωτερικών κατά του μη νομίμως εκλεγέντος βουλευτή Νησιού(Μεσσήνης) και τάχθηκε υπέρ της εκλογής του Γ.Δαρειώτη (ΓΑΚ,Υπ.Εσωτερικών 23/07/1823 , φάκελος 19).
Από τα παρακάτω έγγραφα ,προκύπτει ότι βοήθησε και οικονομικά τον αγώνα.<< Αριθμ. 119,Η Πελοποννησιακή Γερουσία-Δηλοποιεί ότι κατά μήνα Αύγουστο 1822,εμέτρησεν Εις το Κοινόν Ταμείον της Πελοποννήσου ο κύριος Πανάγος Καρτερολιώτης εκ Νησί, Γρόσια εξακόσια δύο ,παράδες 30, αριθ.60230,δια χειρός Ιωάννη Μαυρομιχάλη Και Π.Ζάρκου,ως σταλείσα παρ’ αυτών εις το Ταμείον καταγραφή ,εν υποσχέσει ν’ αποδοθώσιν αυτώ εκ μέ-ρους της Πατρίδας μετά την αποκατάστασιν του ελληνικού έθνους.Τριπολιτσιά τη 29 Ιαν-ουαρίου 1823.Ο Κορίνθου Κύριλλος αντιπρόεδρος, Ασημάκης Φωτήλας, Γεώργ. Μπάρμπογ-λης, Διον.Παπαγιαννόπουλος ,Δημ.Καραμάνος,Ιωάννης Γεργ.Οικονομίδης, Σπύρος Φραγ-κίσκος.Εν Νησίω την 17 Μαρτίου 1847.Ο Δήμαρχος Παμίσου (Τ.Σ) Παν.Δαρειώτης. Ο Παν.Καρτερολιώτης Κατατάχτηκε στην τάξη των αξιωματικών της φάλαγγας (ΑΛΕΒ, Μητρ.Αξιωμ αυξ.αριθμ. 2842.Έπεσε πολεμώντας κατά των Αράβων επιδρομέων.
-Μαυροειδής Νικόλαος:Γεννήθηκε στο Τζεφερεμίνι(Βαλύρα) και ήταν υπαξιωματικός Β! επικεφαλής ομάδας Βαλυραίων.Τούτο το διαβεβαιώνουν στα 1865 οι αξιωματικοί του αγώνα,Κων.Μπούρας δημαστυνόμος της Ανδανείας τότες και Αντ.Κων.Μπούρας.Η ομάδα αυτή του Μαυροειδή πήρε μέρος στις μάχες,Καρύταινηας,Βαλτετσίου,Τριπολιτσιάς(Πολιορκία απελευθέρωση),Κορίνθου, Δερβενακίων,Τρικόρφων ,καθώς και στις μάχες κατά των Αράβων.Στη διάρκεια του αγώνα προήχθηκε σε πεντηκόταρχο και μετά την απελευθέρωση του αναγνωρίστηκε ο βαθμός του υπαξιωματικού Β! ύστερα από πολλές διαμαρτυρίες του.
-Μπόβης Παναγιώτης:Γεννήθηκε στο Τζεφερεμίνι(Βαλύρα).Σ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα ήταν στρατευμένος στις τάξεις των αγωνιστών.Το 1842 υπηρετούσε σαν ειδικός πάρεδρος της Βαλύρας στο Δήμο Οιχαλίας.Επειδή όμως ήτανε αγράμματος, υπόγραφε αντί γι’ αυτόν άλλος.(Γενικά Αρχεία του Κράτους,φάκελ. Μοναστηριακών, Σεπτέμβριος 1842).
- Βασίλειος Ι. Λινάρδος:Φίλος και συμπολεμιστής του μεγάλου ηγέτη της επανάστασης
του 1821 Θεοδώρου Μπότσικα, γνωστού ως Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, βραβεύτηκε με το χαλκούν μετάλλιον ανδρείας για την προσφορά του στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Εκλέχθηκε πρώτος Δήμαρχος Δερρών με έδρα την Βαλύρα, στο νεοσύστατο Ελληνικό κρά-τος. Υπήρξε ένθερμος υποστηριχτής του Καποδίστρια και αγωνίστηκε δια της συλλογής υπογραφών στην επαρχία Εμπλακίων-Μικρομάνης, προκειμένου να αναδειχθεί γνήσιος Έλληνας πολίτης ο λαμπρός αυτός κυβερνήτης. Στα χρόνια του Όθωνα κατηγορήθηκε,μαζί
με τον Αρισ.Αναγνωσταρά και τον Γ.Περρωτή,για αντιβασιλική δράση και οδηγήθηκε στο Στρατοδικείο της Τρίπολης(Εφημερίδα Αθηνών << Αθηνά >>,αριθ. φυλ. 92, 18/12/1840). Αθωώθηκε όμως γιατί έτυχε της υποστήριξης του Βαυαρού Φέδερ, αυλικού του Όθωνα.Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ευτύχισε να ξαναδεί τον μονάκριβο γιο του Γιάννη Λινάρδο, που όλοι τον θεωρούσαν ξεγραμμένο, να επιστρέφει από την Κωνσταντινούπολη ύστερα από τριάντα χρόνια αιχμαλωσίας, γιατί αρνήθηκε να παραδώσει στον Αγά της Σκάλας το άλογο του, λίγο πριν την έναρξη της επανάστασης.
-Παναγιώτης Ξυδόπουλος(Ξύδης):Από την Βαλύρα (Τζεφερεμίνι).Καταταγείς στο σώμα του οπλαρχηγού της Επαρ. Εμπλακίων Παν. Κεφάλα επολέμησε στην Τρίπολι, Βαλτέτσι, Δερβενάκια. Στα 1825 αναφέρεται και πάλιν υπηρετών στο σώμα του Παν. Κεφάλα (ΓΑΚ,Υπ. Πολ., 30 Αυγ. 1825, κα «Μεσσηνιακά 1868», σελ. 420).
-Γεώργιος Σαραντόπουλος:Από τη Βαλύρα (Τζεφερεμίνι).Πολέμησε υπό την αρχηγία του Παπαφλέσσα στην Τρίπολη,στο Βαλτέτσι,τα Δερβενάκια,στη Κόρινθο,στο Άργος και στο Ναύπλιο ως πεντηκόνταρχος. Αίτηση για τις υπηρεσίες του πατέρα της υπέβαλε η κόρη του Μαρία μαζί με την ένορκη βεβαίωση των Ι. Καρακίτσου και Μήτρου Κοράτση από την Ανθούσα (Ζέζα). Παρά ταύτα,δυστυχώς,καμίας ηθικής ή υλικής αμοιβής έτυχε από το Ελληνικό κράτος.
-Μπόβης Παναγιώτης:Γεννήθηκε στο Τζεφερεμίνι(Βαλύρα).Σ’ όλη τη διάρκεια του αγώνα ήταν στρατευμένος στις τάξεις των αγωνιστών.Το 1842 υπηρετούσε σαν ειδικός πάρεδρος της Βαλύρας στο Δήμο Οιχαλίας.Επειδή όμως ήτανε αγράμματος, υπόγραφε αντί γι’ αυτόν άλλος.(Γενικά Αρχεία του Κράτους,φάκελ. Μοναστηριακών, Σεπτέμβριος 1842).
- Βασίλειος Ι. Λινάρδος:Φίλος και συμπολεμιστής του μεγάλου ηγέτη της επανάστασης
του 1821 Θεοδώρου Μπότσικα, γνωστού ως Θεοδώρου Κολοκοτρώνη, βραβεύτηκε με το χαλκούν μετάλλιον ανδρείας για την προσφορά του στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Εκλέχθηκε πρώτος Δήμαρχος Δερρών με έδρα την Βαλύρα, στο νεοσύστατο Ελληνικό κρά-τος. Υπήρξε ένθερμος υποστηριχτής του Καποδίστρια και αγωνίστηκε δια της συλλογής υπογραφών στην επαρχία Εμπλακίων-Μικρομάνης, προκειμένου να αναδειχθεί γνήσιος Έλληνας πολίτης ο λαμπρός αυτός κυβερνήτης. Στα χρόνια του Όθωνα κατηγορήθηκε,μαζί
με τον Αρισ.Αναγνωσταρά και τον Γ.Περρωτή,για αντιβασιλική δράση και οδηγήθηκε στο Στρατοδικείο της Τρίπολης(Εφημερίδα Αθηνών << Αθηνά >>,αριθ. φυλ. 92, 18/12/1840). Αθωώθηκε όμως γιατί έτυχε της υποστήριξης του Βαυαρού Φέδερ, αυλικού του Όθωνα.Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ευτύχισε να ξαναδεί τον μονάκριβο γιο του Γιάννη Λινάρδο, που όλοι τον θεωρούσαν ξεγραμμένο, να επιστρέφει από την Κωνσταντινούπολη ύστερα από τριάντα χρόνια αιχμαλωσίας, γιατί αρνήθηκε να παραδώσει στον Αγά της Σκάλας το άλογο του, λίγο πριν την έναρξη της επανάστασης.
-Παναγιώτης Ξυδόπουλος(Ξύδης):Από την Βαλύρα (Τζεφερεμίνι).Καταταγείς στο σώμα του οπλαρχηγού της Επαρ. Εμπλακίων Παν. Κεφάλα επολέμησε στην Τρίπολι, Βαλτέτσι, Δερβενάκια. Στα 1825 αναφέρεται και πάλιν υπηρετών στο σώμα του Παν. Κεφάλα (ΓΑΚ,Υπ. Πολ., 30 Αυγ. 1825, κα «Μεσσηνιακά 1868», σελ. 420).
-Γεώργιος Σαραντόπουλος:Από τη Βαλύρα (Τζεφερεμίνι).Πολέμησε υπό την αρχηγία του Παπαφλέσσα στην Τρίπολη,στο Βαλτέτσι,τα Δερβενάκια,στη Κόρινθο,στο Άργος και στο Ναύπλιο ως πεντηκόνταρχος. Αίτηση για τις υπηρεσίες του πατέρα της υπέβαλε η κόρη του Μαρία μαζί με την ένορκη βεβαίωση των Ι. Καρακίτσου και Μήτρου Κοράτση από την Ανθούσα (Ζέζα). Παρά ταύτα,δυστυχώς,καμίας ηθικής ή υλικής αμοιβής έτυχε από το Ελληνικό κράτος.
-Τα αδέλφια Καρύδη:Μεταξύ των οπλαρχηγών ήταν και οι αδελφοί Κώστας και Σταυριανός Καρύδης που έπαιξαν βασικό ρόλο στην απελευθέρωση της Βαλύρας,καθώς και τα άλλα πέντε αδέλφια Ιωάννης,Θόδωρος ή καπετάν Πόρτας,Σπύρος, Βασίλειος και Αναστάσιος,που πολέμησαν σε πολλές μάχες στο Μοριά(Σπάρτη,Τρίπολη,Βαλτέτσι) και στα επτάνησα (Ζάκυνθος-Λευκάδα).Η προέλευσης τους ήταν απ΄το Σάλεση της Μεγαλόπολης.
- Θεοφάνης Παπαγεωργίου(Αλέζαγας):Από το Λέζι(σημ.Λάμπαινα),ο οποίος είναι πρόγονος της γνωστής οικογένειας Παπαγεωργίου,που υπάρχει στη Βαλύρα.Είχε ηρωική δράση στον υπέρ πάντων αγώνα πολεμώντας σε πολλές μάχες ,μεταξύ των οποίων υπό τον Μητροπέτροβα στις μάχες, Καρύταινας,Βαλτετσίου,Τρίπολης,Άργους,Δραμπάλας, Δερβενακίων κ.λ.π. Συμπολεμιστές του από την Λάμπαινα ήταν ο Παναγιώτης Καλογε-ρόπουλος,ο Παναγιώτης Κοσμάς,ο Αναγνώστης Σταματόπουλος,Ο Γιάννης Θεοφιλόπουλος,ο Ιωάννης Πουλημενάκος, Χρήστος Αργυρόπουλος,Παναγιώτης Σταθόπουλος, Ιωάννης Χρονόπουλος.Ο Θεοφάνης Παπαγεωργίου έτυχε άδικης μεταχείρισης από Ελληνικό κράτος και δια τούτο διαμαρτυρήθηκε εγγράφως επανειλημμένα.Την ένορκη βεβαίωση του οπλαρχηγού Εμ.Δαρειώτη,υπογράφουν όλοι οι παραπάνω αναφερθέντες Λαμπαιναίοι συμπολεμιστές του Θ.Παπαγεωργίου,προκειμένου να δικαιωθεί.
- Θεοφάνης Παπαγεωργίου(Αλέζαγας):Από το Λέζι(σημ.Λάμπαινα),ο οποίος είναι πρόγονος της γνωστής οικογένειας Παπαγεωργίου,που υπάρχει στη Βαλύρα.Είχε ηρωική δράση στον υπέρ πάντων αγώνα πολεμώντας σε πολλές μάχες ,μεταξύ των οποίων υπό τον Μητροπέτροβα στις μάχες, Καρύταινας,Βαλτετσίου,Τρίπολης,Άργους,Δραμπάλας, Δερβενακίων κ.λ.π. Συμπολεμιστές του από την Λάμπαινα ήταν ο Παναγιώτης Καλογε-ρόπουλος,ο Παναγιώτης Κοσμάς,ο Αναγνώστης Σταματόπουλος,Ο Γιάννης Θεοφιλόπουλος,ο Ιωάννης Πουλημενάκος, Χρήστος Αργυρόπουλος,Παναγιώτης Σταθόπουλος, Ιωάννης Χρονόπουλος.Ο Θεοφάνης Παπαγεωργίου έτυχε άδικης μεταχείρισης από Ελληνικό κράτος και δια τούτο διαμαρτυρήθηκε εγγράφως επανειλημμένα.Την ένορκη βεβαίωση του οπλαρχηγού Εμ.Δαρειώτη,υπογράφουν όλοι οι παραπάνω αναφερθέντες Λαμπαιναίοι συμπολεμιστές του Θ.Παπαγεωργίου,προκειμένου να δικαιωθεί.
Ο κατάλογος των Βαλυραίων αγωνιστών του '21 έχει συνέχεια...
Ο κατάλογος των Βαλυραίων αγωνιστών του '21 είναι μακρύς. Χρειάζεται όμως το μεράκι και η ευγενική προσφορά των εθελοντών εκείνων,που θα σκύψουν στα κιτρινισμένα από το χρόνο χαρτιά των γενικών αρχείων του κράτους(Γ.Α.Κ),για να φέρουν στο φως όλα τα ονόματα των ηρωικών εκείνων προγόνων μας,που μας χάρισαν την ελευθερία.Τον δρόμο μας τον έδειξε ο αείμνηστος δημοσιογράφος-ιστοριοδίφης,Μίμης Φερέτος.Στα χνάρια του πορεύθηκε με ιδιαίτερο ζήλο,μεγάλο κόπο,πολύ αγάπη και άπειρο ενδιαφέρον για την ιστορία της Βαλύρας, ο καθηγητής βιολόγος, ερευνητής και ιστοριοδίφης, Γιάννης Δημ.Λύρας, που έφερε στο φως ανεκτίμητο υλικό για τους Βαλυραίους πρωταγωνιστές του μεγάλου αγώνα και την ιστορία της γενέτειράς μας. Του αξίζει κάθε τιμή και ευγνωμοσύνη για την μεγάλη προσφορά του και ευχόμαστε το παράδειγμά του να το ακολουθήσουν κι' άλλοι.Από την παράδοση καθώς και από άλλα στοιχεία υπάρχουν ενδείξεις ότι έχουμε πολλούς ακόμα αγωνιστές της ελευθερίας,όπως για παράδειγμα τον Μάη Φερμάνη(φωτό) και το μόνο που απομένει είναι η ταυτοποίησή τους μέσα από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους.
Η απελευθέρωση της Βαλύρας.
Αμέσως με την κήρυξη της επανάστασης του 1821 στις 23 Μαρτίου στην Καλαμάτα,οι Τζεφερεμιναίοι(Βαλυραίοι) αγωνιστές ξεκίνησαν τον αγώνα για την απελευθέρωση του χωριού τους.Ήταν η επόμενη ημέρα 24η Μαρτίου,όταν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης έφθασε στο Τζεφερεμίνι. Οι συνθήκες ήταν σκληρές και άνισες λόγω έλλειψης πολεμοφοδίων και δυσανάλογων στρατιωτικών δυνάμεων,όπου οι Τούρκοι υπερτερούσαν καταφανώς.Το χωριό βρισκόταν ανάμεσα σε δύο πολύ ισχυρά Τουρκικά σρατόπεδα.Της Σκάλας και της Άνδρούσας.Οι αγωνιστές της Βαλύρας είχαν βέβαια την συμπαράσταση και των πολεμιστών,της Μεγαλόπολης,των χωριών της Τσακώνας(Σούλι,Άνω Κούρταγα, Δερβένι),καθώς και επαναστατών από τη Μάνη.Οι μάχες στη Βαλύρα κράτησαν περίπου επτά μήνες και οι Τούρκοι κρατούσαν γερή αντίσταση στο Μπιζάνι,όπου είχαν οχυρωθεί.Στο τέλος όμως και μετά την γενναία και σύσσωμη πάλη των ηρωικών επαναστατών, αναγκάζονται να διαφύγουν προς τον λόφο της Τσούκας,στα βόρια του χωριού και απ’ εκεί να προχωρήσουν προς το Αλητούρι, όπου ενώθηκαν στο κάστρο του Μήλα με τους στρατιώτες του φοβερού Δεφτέρ ή Ντεφτέρ Αγά. Ήταν Φθινόπωρο του 1821,όταν επιτέλους στο Τζεφερεμίνι κυμάτιζε το φλάμπουρο της ελευθερίας.
Η δράση του Κολοκοτρώνη στη Βαλύρα.
Το 1804 ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Καλλίνικος ο Δ΄, αφόρισε ύστερα από πιέσεις του Σουλτάνου τους επαναστάτες Έλληνες καπεταναίους.Πρόκειται για τον γνωστό Καλλινίκιο αφορισμό,ο οποίος διαβάστηκε σε όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες της Οθωμανικής επικράτειας.Τότε πολλοί ραγιάδες υπήκοοι, παρασυρόμενοι , εξόντωσαν χιλιάδες αγωνιστές της ελευθερίας. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης,που βρισκότανε στη Μάνη,κίνησε με καμιά ογδονταριά παλικάρια που του είχαν απομείνει από το ξεκλήρισμα των προσκηνυμένων,να διαφύγει προς τα δυτικά παράλια της Πελοποννήσου και απ’ εκεί στη Ζάκυνθο.Η διαδρομή που ακολουθούσε τον έφερε αναγκαστικά και από το Τζεφερεμίνι(Βαλύρα).Τούτο συνέβη κατά το έτος 1805. Νύχτα στο Τζεφερεμίνι...το 1805.Η μάχη στο Μπεζεστένι.
Όταν έφθασε ο γέρος του Μοριά στο Τζεφερεμίνι,είχε ήδη νυχτώσει και πριν προλάβει να ξαποστάσει ηδοποιήθηκαν,από ντόπιους δυστυχώς προδότες,οι Τούρκοι της Ανδρούσας,οι οποίοι κίνησαν για να τον συλλάβουν.Τότε ο Κολοκοτρώνης τους έστησε με τα παλικάρια του καρτέρι στο Μπεζεστένι,όπου δόθηκε μια πολύ σκληρή μάχη.Στη μάχη αυτή το Τούρκικο ασκέρι εξοντώθηκε και όσοι διασώθηκαν το έβαλαν στα πόδια και ο Κολοκοτρώνης τους κυνήγησε μέχρι το Λέζι(σημ.Λάμπαινα).Απ’ εκεί προχώρησε προς την Αρχαία Μεσσήνη και δια μέσου της Αρκαδικής Πύλης,βγήκε στην Αρκαδιά(σημ.Κυπαρισσία).Ο γέρος του Μοριά,όπως προκύπτει από τα απομνημονεύματά του,που έχει συγγράψει ο Τερτσέτης,πέρασε άλλες δύο φορές από τη Βαλύρα.
Φεβρουάριος του 1806.
Τον Φεβρουάριο του 1806 προερχόμενος από το Πήδημα,έφθασε μεσάνυχτα στην παγωμένη από τον βαρύ χειμώνα,Βαλύρα.Την εποχή εκείνη ήταν Αγάς στη Σκάλα ο φοβερός Κεχαγιάμπεης, ο οποίος είχε για << χόμπι >> το φριχτό παλούκωμα.Πασίγνωστες είναι οι θηριωδίες του στην Παλουκόραχη της Σκάλας,όπου δεσπόζει ακόμα ο ανεμόμυλος.Και αυτή τη φορά δυστυχώς ο γέρος του Μοριά προδόθηκε από ντόπιους προδότες στους Τούρκους και ο Κεχαγιάμπεης κίνησε εναντίον του επικεφαλής 2.000 στρατιωτών με τα παλούκια.Τότε ο Κολοκοτρώνης αναγκάστηκε,μέσα στην άγρια νυχτιά, να τραβήξει προς το Αλητούρι.
Η επανάσταση στη Βαλύρα-24 Μαρτίου 1821.
Τελευταία φορά ήταν,όταν ξεκίνησε η επανάσταση στην Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου 1821.Ο Κολοκοτρώνης προχωρώντας για την Σκάλα,όπου η απελευθέρωση της ήταν στρατηγικής σημασίας για την επανάσταση,λόγω του ότι είχε Τούρκικο στρατό,σταμάτησε στη Βαλύρα για να δώσει το έναυσμα του ξεσηκωμού.Ήταν η 24η Μαρτίου.Στην μικρή πλατεία που είχε τότε το Τζεφερεμίνι, πλησίον της σημερινής,οι κάτοικοι του επιφύλαξαν θερμή υποδοχή.Του έφεραν δε και μια μεγάλη πέτρα, μας λέει η παράδοση, για να καθίσει.Η πέτρα αυτή υπήρχε μέχρι τα τέλη περίπου της 10/ετίας του 1950.Έκτοτε μεταφέρθηκε σε παρακείμενο οικόπεδο, λόγω διαμόρφωσης της σημερινής πλατείας.Στην Βαλύρα ο γέρος του Μοριά διέμενε στο Μπιζάνι,στο σπίτι του Βασιλείου Ι.Λινάρδου,μετέπειτα πρώτου Δημάρχου,με τον οποίο είχαν στενή φιλική σχέση από τα παιδικά τους χρόνια στα βουνά και στα λαγκάδια της Αρκαδίας και κυρίως στο Κυπαρίσσι της Καρύταινας,όπου και ο τόπος καταγωγής των Λιναρδαίων.Η παράδοση αναφέρει ότι πιθανόν να φιλοξενήθηκε και στο σπίτι του Πουλόπουλου ή των Γιωργοπουλαίων στον Άι Δημήτρη।Γεγονός είναι ότι ο Κολοκοτρώνης,όπως όλοι σχεδόν οι καπεταναίοι του '21,για λόγους ασφαλείας,αλλού διέδιδε ότι θα μείνει και τελικά αλλού διανυκτέρευε।Δυστυχώς οι προδότες δεν εξέλειπαν ποτέ.
Όταν έφθασε ο γέρος του Μοριά στο Τζεφερεμίνι,είχε ήδη νυχτώσει και πριν προλάβει να ξαποστάσει ηδοποιήθηκαν,από ντόπιους δυστυχώς προδότες,οι Τούρκοι της Ανδρούσας,οι οποίοι κίνησαν για να τον συλλάβουν.Τότε ο Κολοκοτρώνης τους έστησε με τα παλικάρια του καρτέρι στο Μπεζεστένι,όπου δόθηκε μια πολύ σκληρή μάχη.Στη μάχη αυτή το Τούρκικο ασκέρι εξοντώθηκε και όσοι διασώθηκαν το έβαλαν στα πόδια και ο Κολοκοτρώνης τους κυνήγησε μέχρι το Λέζι(σημ.Λάμπαινα).Απ’ εκεί προχώρησε προς την Αρχαία Μεσσήνη και δια μέσου της Αρκαδικής Πύλης,βγήκε στην Αρκαδιά(σημ.Κυπαρισσία).Ο γέρος του Μοριά,όπως προκύπτει από τα απομνημονεύματά του,που έχει συγγράψει ο Τερτσέτης,πέρασε άλλες δύο φορές από τη Βαλύρα.
Φεβρουάριος του 1806.
Τον Φεβρουάριο του 1806 προερχόμενος από το Πήδημα,έφθασε μεσάνυχτα στην παγωμένη από τον βαρύ χειμώνα,Βαλύρα.Την εποχή εκείνη ήταν Αγάς στη Σκάλα ο φοβερός Κεχαγιάμπεης, ο οποίος είχε για << χόμπι >> το φριχτό παλούκωμα.Πασίγνωστες είναι οι θηριωδίες του στην Παλουκόραχη της Σκάλας,όπου δεσπόζει ακόμα ο ανεμόμυλος.Και αυτή τη φορά δυστυχώς ο γέρος του Μοριά προδόθηκε από ντόπιους προδότες στους Τούρκους και ο Κεχαγιάμπεης κίνησε εναντίον του επικεφαλής 2.000 στρατιωτών με τα παλούκια.Τότε ο Κολοκοτρώνης αναγκάστηκε,μέσα στην άγρια νυχτιά, να τραβήξει προς το Αλητούρι.
Η επανάσταση στη Βαλύρα-24 Μαρτίου 1821.
Τελευταία φορά ήταν,όταν ξεκίνησε η επανάσταση στην Καλαμάτα στις 23 Μαρτίου 1821.Ο Κολοκοτρώνης προχωρώντας για την Σκάλα,όπου η απελευθέρωση της ήταν στρατηγικής σημασίας για την επανάσταση,λόγω του ότι είχε Τούρκικο στρατό,σταμάτησε στη Βαλύρα για να δώσει το έναυσμα του ξεσηκωμού.Ήταν η 24η Μαρτίου.Στην μικρή πλατεία που είχε τότε το Τζεφερεμίνι, πλησίον της σημερινής,οι κάτοικοι του επιφύλαξαν θερμή υποδοχή.Του έφεραν δε και μια μεγάλη πέτρα, μας λέει η παράδοση, για να καθίσει.Η πέτρα αυτή υπήρχε μέχρι τα τέλη περίπου της 10/ετίας του 1950.Έκτοτε μεταφέρθηκε σε παρακείμενο οικόπεδο, λόγω διαμόρφωσης της σημερινής πλατείας.Στην Βαλύρα ο γέρος του Μοριά διέμενε στο Μπιζάνι,στο σπίτι του Βασιλείου Ι.Λινάρδου,μετέπειτα πρώτου Δημάρχου,με τον οποίο είχαν στενή φιλική σχέση από τα παιδικά τους χρόνια στα βουνά και στα λαγκάδια της Αρκαδίας και κυρίως στο Κυπαρίσσι της Καρύταινας,όπου και ο τόπος καταγωγής των Λιναρδαίων.Η παράδοση αναφέρει ότι πιθανόν να φιλοξενήθηκε και στο σπίτι του Πουλόπουλου ή των Γιωργοπουλαίων στον Άι Δημήτρη।Γεγονός είναι ότι ο Κολοκοτρώνης,όπως όλοι σχεδόν οι καπεταναίοι του '21,για λόγους ασφαλείας,αλλού διέδιδε ότι θα μείνει και τελικά αλλού διανυκτέρευε।Δυστυχώς οι προδότες δεν εξέλειπαν ποτέ.
Πώς βγήκε το επώνυμο Κολοκοτρώνης;
Κολοκοτρώνης ήταν το παρατσούκλι του παππούλη του Γέρου του Μοριά Γιάννη Μπότσικα,ο οποίος είχε μεγάλα οπίσθια.Κάποτε ένας Αρβανίτης παρατηρώντας τα και αστειεύμενος είπε: Ωρέ τι Μπιθεγκούρας είναι τούτος;Δηλαδή τι κωλαράς;(Ελληνιστί).Έκτοτε παρέμεινε το παρατσούκλι αυτό ως το επώνυμο των απογόνων του και πέρασε στην ιστορία.
Στοιχεία:ΓΑΚ,ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ-A! τόμος-1969(Μ.Φερέτου),Ένα οδοιπορικό στο χρόνο και στο χώρο(Γιάννη Λύρα),Εφημερίδα Η ''ΒΑΛΥΡΑ'' ΤΗΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ,Προσωπικό αρχείο(Γιάννης Λινάρδος), Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη (Γεώργιος Τερτσέτης).
Επιμέλεια-παρουσίαση:Γιάννης Ελ.Λινάρδος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου